کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

در گفت‌وگو با سرپرست و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران عنوان شد

نوزایی حیات روستایی در استان تهران / گونه‌شناسی ماهیتی گفتمانی نو در توسعه روستایی

17 آبان 1400 ساعت 10:02

اگر در متون کتاب‌های برخی نویسندگان معاصر داستان‌نویسی کشور همچون جلال آل احمد و سیمین دانشور و... گشت وگذاری کنیم تقریبا در همه آن متون نشانی از یک روستا یا توصیف یک زندگی روستایی را می‌یابیم و حتی در حافظه انسان‌های 40، 50 یا 30 ساله کنونی هم نشانی از محیط روستا و حضور در روستاها وجود دارد. روستاهایی که ملزومات زندگی خود را با دستان خودشان تامین می‌کردند و نیازی به شهرهای مجاور نداشتند. مرور این خاطرات در حافظه همه ما، ما را به این فکر وا می‌دارد که چرا اکنون شرایط کاملا متفاوت شده است و چرا آن رونق و تولید دیگر جایی در روستاهای ما ندارد. بحثی که البته تنها در تغییر سبک زندگی روستاییان و شهرنشین شدن آنان نمی‌گنجد، بلکه مساله‌ای ملی است. مساله‌ای که نشان می‌دهد مهاجرت از روستاها به شهرها چه آسیب های بزرگی برای توسعه کشور دارد و در جست‌وجویی ساده در نت در می‌یابیم که کشورهای توسعه‌یافته؛ روستاهای توسعه‌یافته دارند و این دو لازم و ملزوم یکدیگراند. اما راهکار برون‌رفت از وضعیت فعلی را در چه می‌توان یافت. آیا طرح‌های هادی و... توانستند گامی بردارند. بدون تردید بی‌تاثیر نبوده‌اند اما تاثیرگذاری پایدار و اثرگذار در یک برنامه‌ریزی جامع نهفته است. در سندی برای توسعه روستاهای کشور. سندی که اکنون به همت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران با همکاری صاحبنظران دانشگاهی برای روستاهای استان در دست تدوین است و سناریوهای آن کاملا مشخص شده است. به منظور تبیین ابعاد سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران به سراغ متولیان اصلی این امر در سازمان مدیریت تهران رفتیم تا پای سخنان آنان ابعاد این سند را دریابیم.


تکلیفی در قانون ششم توسعه
شهرام عدالتی سرپرست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران درباره سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران معتقد است: «در قانون برنامه ششم توسعه قانونگذار بدنه کارشناسی تصمیم‌ساز را مکلف به هویت‌بخشی به روستاها کرده است تا از این باب هر روستا شخصیتی اقتصادی و اجتماعی برایش تعریف شود و از تمرکز جمعیتی در مناطق شهری کاسته شود».
وی با بیان اینکه مهاجرت از روستاها و رشد شهرنشینی علاوه بر ایجاد مشکلاتی در حاشیه شهرها کاهش شدید میزان باروری را نیز سبب شده، ادامه داد: «کانون‌های قطبی استقرار جمعیت و کاهش باروری در کشور از دو حوزه جغرافیایی و پیری جمعیت در سال‌های آینده کشور را تهدید می‌کند».
عدالتی با اشاره به گام‌های پیشین برداشته شده برای رونق و توسعه روستاها متذکر شد: «اجرای طرح‌هایی در راستای رونق روستاها در کشور انجام شد اما باید برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها برنامه‌ریزی مدون و بلند‌مدت صورت گیرد، برنامه‌ای که تنها به برنامه ششم ختم نشود».
عدالتی با اشاره به سند توسعه روستایی خاطرنشان‌کرد: «در این سند فرآیندی که برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها مدنظر است به‌طور کامل تبیین شده و لازم است همه فرمانداران و مسئولان شهرستانی از آن مطلع شوند».
وی در ادامه با بیان اینکه تدوین سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران یکی از اقدامات اثرگذار و مهم در حوزه توسعه پایدار در روستاهای استان است، گفت: «با اجرایی شدن این سند در روستاهای استان می‌توان به اهداف برنامه‌ریزی شده برای تحقق رشد 7.6 درصدی استان دست یافت».
عدالتی افزود: «تحقق این رشد در چهار بخش کشاورزی، معدن، صنعت و خدمات در نظر گرفته شده که با اجرای سند توسعه روستایی می‌توان در تمامی این بخش‌ها تحول ایجاد کرد». وی بیان کرد: «اصلی‌ترین هدف در برنامه‌ریزی توسعه، برنامه‌ریزی شهرستانی است و امیدواریم با شهرستان‌‌محور شدن حوزه‌‎های اطلاعاتی و برنامه‌ریزی، نظام درآمد- هزینه در استان‌ها دچار تحولی مثبت شود».

پیش به سوی نوزایی حیات روستایی
پرستو شولستانی رئیس گروه آمایش و برنامه‌ریزی منطقه‌ای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز درباره این سند گفت: «سازوکار سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران درچهار محور پیش‌بینی شده تا از سوی تضعیف حیات روستایی در منطقه پیرامون پایتخت به سوی نوزایی در حیات روستایی حرکت کنیم و در این چهار محور ابتدا مسائل و ضرورت‌های توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و براساس اسناد آمایش و توسعه و تجارب بین‌المللی در این حوزه، رویکردی تحولی در توسعه روستایی صورت می‌گیرد».
وی افزود: «در محور بعدی وضعیت سنجی و داده‌های تخصصی روستایی و چارچوب اشتغال روستایی با تشکیل بانک داده یکپارچه و گونه‌شناسی ماهیتی انجام می‌شود و در محور سوم به تحلیل محتوا و اسناد به‌دست آمده با همکاری کنشگران و ذی‌مدخلان روستایی پرداخته می‌شود و در نتیجه تحلیل پیوندهای فضایی صورت می‌گیرد. همچنین در محور چهارم و پایانی سناریو و چشم‌انداز مکانی و پیشران‌های توسعه در هر منطقه مشخص می‌شود و آنگاه به بحث الگوسازی توسعه براساس گونه‌های روستایی می‌رسیم و در نهایت اطلس –سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران تکمیل و آغاز به کار خواهد کرد».

گونه شناسی ماهیتی روستاهای استان تهران
رضا پیروزی راهبر تخصصی سند توسعه روستایی و کارشناس برنامه‌ریزی و آمایش نیز در ادامه با بیان اینکه اکنون روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با مسائل متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزود: «بارگذاری فراتر از توان محیط زیستی، فقدان پویایی درآمد، سلطه نظام شهری، بحران هویت و... از مسائل امروز روستاهای اطراف تهران است و متاسفانه طبق آمار سال 95 ،7 درصد جمعیت استان تهران در روستاها و مابقی در شهرها زندگی می‌کنند».
وی ادامه داد: «در محور رویکرد نظری توسعه روستایی چندین شاخص از جمله توسعه دارایی مبنا، ظهور شبکه روستایی، شراکت روستایی- شهری، پیوندهای فعالیتی ارزش آفرین و آمایش و توسعه یکپارچه روستایی مورد توجه قرار گرفته است».
پیروزی با اشاره به اینکه تشخیص هویت روستایی استان تهران با ترسیم روش‌شناسی و فرآیند کار انجام شده و در ادامه تحلیل محتوای اسناد فرادست و مشابه نیز صورت گرفته است، خاطرنشان‌کرد: «بر اساس اسناد فرادست، اولویت‌های تمرکر نوزایی روستایی در استان در 5 بخش صیانت از هویت و رقابت‌پذیری، توسعه دانایی محور، تامین امنیت زنجیره غذایی، تاب‌آوری زیستی و بهره‌وری منابع و توسعه اجتماعی و اقتصادی تعریف شده است».
وی با اشاره به بحث گونه‌شناسی ماهیتی بیان کرد: «در این بحث در هفت حوزه اطلاعات روستاها طبقه‌بندی شده است و در حوزه بافت (خطی، پراکنده و متراکم)، در حوزه اجتماع (همگنی و شبکه روابط)، در حوزه کیفیت جمعیت (هرم سنی، خانوار و نرخ رشد)، در حوزه سلسله مراتب (پیوند شهری، خوشه روستایی و پیوند فعالیتی) ، در حوزه مکان (راهوند، پیرانشهر و منزوی)، در حوزه مالکیت (خانه دوم، خوابگاه و مولد) و در حوزه عملکرد( کشاورزی، صنعت، خدمات و خاص) و مورد بررسی قرار گرفته است».
پیروزی افزود: «به‌منظور تحلیل دقیق داده‌ها نیز بازدید میدانی و همکاری و تقویت شبکه‌های کنشگران انجام شده است و اکنون اطلاعات روستاهای منتخب در پایگاه داده مکانی وجود دارد و بازخوانی مستندات آمایش سرزمین از دیدگاه توسعه روستایی نیز انجام شده است».
این کارشناس با بیان اقدامات انجام شده در راستای آینده‌نگاری سند توسعه روستایی استان تهران گفت: «به‌منظور تدوین سند، بازخوانی نظام فضایی استان و بازخوانی الگوی توزیع خدمات استان در افق 1424 با نگاهی به پیشران‌های اقتصادی و تخصص‌های استان تهران انجام شد تا به مبحث سناریونگاری الگوهای توسعه روستایی برسیم».
پیروزی اظهارداشت: «بازآفرینی رویداد مبنا، ارزش‌آفرینی صیانت مبنا، سرمایه‌گذاری اجتماعی و جمع‌سپاری، حضور در لیگ توسعه روستایی، بازسازی ظرفیت فراموش شده، شتابدهی زنجیره امنیت غذا، باززنده سازی و راهوندی، بهینه‌سازی شبکه تامین و نشان‌سازی شبکه‌ای و مدیریت مقصد گردشگری خوشه‌ای همه از الگوهای توسعه روستایی در استان تهران است».
وی ادامه داد: «در راستای سناریونگاری امکان‌سنجی بهره‌گیری از استارت آپ‌های توسعه هوشمند روستایی نیز صورت گرفته است و در نهایت ابعاد اطلس- سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی تهران تعریف و نسخه آزمایشی آن تدوین شده است».
با این وصف با اتکا به این مطالعات می‌توانیم از وضعیت فعلی در روستاها خارج شویم و به سوی توسعه در روستاهای استان که توسعه در استان تهران و فراتر از آن در کشور را در پی دارد، امیدوارانه نگاه کنیم.
 
 


کد مطلب: 5735

آدرس مطلب :
https://www.thmporg.ir/news/5735/نوزایی-حیات-روستایی-استان-تهران-گونه-شناسی-ماهیتی-گفتمانی-نو-توسعه

سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران
  https://www.thmporg.ir