سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران 17 آبان 1400 ساعت 10:02 https://www.thmporg.ir/news/5735/نوزایی-حیات-روستایی-استان-تهران-گونه-شناسی-ماهیتی-گفتمانی-نو-توسعه -------------------------------------------------- در گفت‌وگو با سرپرست و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران عنوان شد عنوان : نوزایی حیات روستایی در استان تهران / گونه‌شناسی ماهیتی گفتمانی نو در توسعه روستایی -------------------------------------------------- اگر در متون کتاب‌های برخی نویسندگان معاصر داستان‌نویسی کشور همچون جلال آل احمد و سیمین دانشور و... گشت وگذاری کنیم تقریبا در همه آن متون نشانی از یک روستا یا توصیف یک زندگی روستایی را می‌یابیم و حتی در حافظه انسان‌های 40، 50 یا 30 ساله کنونی هم نشانی از محیط روستا و حضور در روستاها وجود دارد. روستاهایی که ملزومات زندگی خود را با دستان خودشان تامین می‌کردند و نیازی به شهرهای مجاور نداشتند. مرور این خاطرات در حافظه همه ما، ما را به این فکر وا می‌دارد که چرا اکنون شرایط کاملا متفاوت شده است و چرا آن رونق و تولید دیگر جایی در روستاهای ما ندارد. بحثی که البته تنها در تغییر سبک زندگی روستاییان و شهرنشین شدن آنان نمی‌گنجد، بلکه مساله‌ای ملی است. مساله‌ای که نشان می‌دهد مهاجرت از روستاها به شهرها چه آسیب های بزرگی برای توسعه کشور دارد و در جست‌وجویی ساده در نت در می‌یابیم که کشورهای توسعه‌یافته؛ روستاهای توسعه‌یافته دارند و این دو لازم و ملزوم یکدیگراند. اما راهکار برون‌رفت از وضعیت فعلی را در چه می‌توان یافت. آیا طرح‌های هادی و... توانستند گامی بردارند. بدون تردید بی‌تاثیر نبوده‌اند اما تاثیرگذاری پایدار و اثرگذار در یک برنامه‌ریزی جامع نهفته است. در سندی برای توسعه روستاهای کشور. سندی که اکنون به همت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران با همکاری صاحبنظران دانشگاهی برای روستاهای استان در دست تدوین است و سناریوهای آن کاملا مشخص شده است. به منظور تبیین ابعاد سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران به سراغ متولیان اصلی این امر در سازمان مدیریت تهران رفتیم تا پای سخنان آنان ابعاد این سند را دریابیم. متن : تکلیفی در قانون ششم توسعه شهرام عدالتی سرپرست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران درباره سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران معتقد است: «در قانون برنامه ششم توسعه قانونگذار بدنه کارشناسی تصمیم‌ساز را مکلف به هویت‌بخشی به روستاها کرده است تا از این باب هر روستا شخصیتی اقتصادی و اجتماعی برایش تعریف شود و از تمرکز جمعیتی در مناطق شهری کاسته شود». وی با بیان اینکه مهاجرت از روستاها و رشد شهرنشینی علاوه بر ایجاد مشکلاتی در حاشیه شهرها کاهش شدید میزان باروری را نیز سبب شده، ادامه داد: «کانون‌های قطبی استقرار جمعیت و کاهش باروری در کشور از دو حوزه جغرافیایی و پیری جمعیت در سال‌های آینده کشور را تهدید می‌کند». عدالتی با اشاره به گام‌های پیشین برداشته شده برای رونق و توسعه روستاها متذکر شد: «اجرای طرح‌هایی در راستای رونق روستاها در کشور انجام شد اما باید برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها برنامه‌ریزی مدون و بلند‌مدت صورت گیرد، برنامه‌ای که تنها به برنامه ششم ختم نشود». عدالتی با اشاره به سند توسعه روستایی خاطرنشان‌کرد: «در این سند فرآیندی که برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها مدنظر است به‌طور کامل تبیین شده و لازم است همه فرمانداران و مسئولان شهرستانی از آن مطلع شوند». وی در ادامه با بیان اینکه تدوین سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران یکی از اقدامات اثرگذار و مهم در حوزه توسعه پایدار در روستاهای استان است، گفت: «با اجرایی شدن این سند در روستاهای استان می‌توان به اهداف برنامه‌ریزی شده برای تحقق رشد 7.6 درصدی استان دست یافت». عدالتی افزود: «تحقق این رشد در چهار بخش کشاورزی، معدن، صنعت و خدمات در نظر گرفته شده که با اجرای سند توسعه روستایی می‌توان در تمامی این بخش‌ها تحول ایجاد کرد». وی بیان کرد: «اصلی‌ترین هدف در برنامه‌ریزی توسعه، برنامه‌ریزی شهرستانی است و امیدواریم با شهرستان‌‌محور شدن حوزه‌‎های اطلاعاتی و برنامه‌ریزی، نظام درآمد- هزینه در استان‌ها دچار تحولی مثبت شود». پیش به سوی نوزایی حیات روستایی پرستو شولستانی رئیس گروه آمایش و برنامه‌ریزی منطقه‌ای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز درباره این سند گفت: «سازوکار سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران درچهار محور پیش‌بینی شده تا از سوی تضعیف حیات روستایی در منطقه پیرامون پایتخت به سوی نوزایی در حیات روستایی حرکت کنیم و در این چهار محور ابتدا مسائل و ضرورت‌های توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و براساس اسناد آمایش و توسعه و تجارب بین‌المللی در این حوزه، رویکردی تحولی در توسعه روستایی صورت می‌گیرد». وی افزود: «در محور بعدی وضعیت سنجی و داده‌های تخصصی روستایی و چارچوب اشتغال روستایی با تشکیل بانک داده یکپارچه و گونه‌شناسی ماهیتی انجام می‌شود و در محور سوم به تحلیل محتوا و اسناد به‌دست آمده با همکاری کنشگران و ذی‌مدخلان روستایی پرداخته می‌شود و در نتیجه تحلیل پیوندهای فضایی صورت می‌گیرد. همچنین در محور چهارم و پایانی سناریو و چشم‌انداز مکانی و پیشران‌های توسعه در هر منطقه مشخص می‌شود و آنگاه به بحث الگوسازی توسعه براساس گونه‌های روستایی می‌رسیم و در نهایت اطلس –سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران تکمیل و آغاز به کار خواهد کرد». گونه شناسی ماهیتی روستاهای استان تهران رضا پیروزی راهبر تخصصی سند توسعه روستایی و کارشناس برنامه‌ریزی و آمایش نیز در ادامه با بیان اینکه اکنون روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با مسائل متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزود: «بارگذاری فراتر از توان محیط زیستی، فقدان پویایی درآمد، سلطه نظام شهری، بحران هویت و... از مسائل امروز روستاهای اطراف تهران است و متاسفانه طبق آمار سال 95 ،7 درصد جمعیت استان تهران در روستاها و مابقی در شهرها زندگی می‌کنند». وی ادامه داد: «در محور رویکرد نظری توسعه روستایی چندین شاخص از جمله توسعه دارایی مبنا، ظهور شبکه روستایی، شراکت روستایی- شهری، پیوندهای فعالیتی ارزش آفرین و آمایش و توسعه یکپارچه روستایی مورد توجه قرار گرفته است». پیروزی با اشاره به اینکه تشخیص هویت روستایی استان تهران با ترسیم روش‌شناسی و فرآیند کار انجام شده و در ادامه تحلیل محتوای اسناد فرادست و مشابه نیز صورت گرفته است، خاطرنشان‌کرد: «بر اساس اسناد فرادست، اولویت‌های تمرکر نوزایی روستایی در استان در 5 بخش صیانت از هویت و رقابت‌پذیری، توسعه دانایی محور، تامین امنیت زنجیره غذایی، تاب‌آوری زیستی و بهره‌وری منابع و توسعه اجتماعی و اقتصادی تعریف شده است». وی با اشاره به بحث گونه‌شناسی ماهیتی بیان کرد: «در این بحث در هفت حوزه اطلاعات روستاها طبقه‌بندی شده است و در حوزه بافت (خطی، پراکنده و متراکم)، در حوزه اجتماع (همگنی و شبکه روابط)، در حوزه کیفیت جمعیت (هرم سنی، خانوار و نرخ رشد)، در حوزه سلسله مراتب (پیوند شهری، خوشه روستایی و پیوند فعالیتی) ، در حوزه مکان (راهوند، پیرانشهر و منزوی)، در حوزه مالکیت (خانه دوم، خوابگاه و مولد) و در حوزه عملکرد( کشاورزی، صنعت، خدمات و خاص) و مورد بررسی قرار گرفته است». پیروزی افزود: «به‌منظور تحلیل دقیق داده‌ها نیز بازدید میدانی و همکاری و تقویت شبکه‌های کنشگران انجام شده است و اکنون اطلاعات روستاهای منتخب در پایگاه داده مکانی وجود دارد و بازخوانی مستندات آمایش سرزمین از دیدگاه توسعه روستایی نیز انجام شده است». این کارشناس با بیان اقدامات انجام شده در راستای آینده‌نگاری سند توسعه روستایی استان تهران گفت: «به‌منظور تدوین سند، بازخوانی نظام فضایی استان و بازخوانی الگوی توزیع خدمات استان در افق 1424 با نگاهی به پیشران‌های اقتصادی و تخصص‌های استان تهران انجام شد تا به مبحث سناریونگاری الگوهای توسعه روستایی برسیم». پیروزی اظهارداشت: «بازآفرینی رویداد مبنا، ارزش‌آفرینی صیانت مبنا، سرمایه‌گذاری اجتماعی و جمع‌سپاری، حضور در لیگ توسعه روستایی، بازسازی ظرفیت فراموش شده، شتابدهی زنجیره امنیت غذا، باززنده سازی و راهوندی، بهینه‌سازی شبکه تامین و نشان‌سازی شبکه‌ای و مدیریت مقصد گردشگری خوشه‌ای همه از الگوهای توسعه روستایی در استان تهران است». وی ادامه داد: «در راستای سناریونگاری امکان‌سنجی بهره‌گیری از استارت آپ‌های توسعه هوشمند روستایی نیز صورت گرفته است و در نهایت ابعاد اطلس- سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی تهران تعریف و نسخه آزمایشی آن تدوین شده است». با این وصف با اتکا به این مطالعات می‌توانیم از وضعیت فعلی در روستاها خارج شویم و به سوی توسعه در روستاهای استان که توسعه در استان تهران و فراتر از آن در کشور را در پی دارد، امیدوارانه نگاه کنیم.